شرح خبر

ارتباط حق تقدم سهام و افزایش سرمایه

افزایش سرمایه یکی از محبوب‌ترین اتفاقاتی است که می‌تواند برای یک سهم رخ دهد. شرکت‌های بورسی گاهی به منظور تأمین منابع لازم برای توسعه فعالیت‌های خود خود، اصلاح ساختار مالی شرکت، افزایش رقابت‌پذیری و بهره‌برداری از پروژه‌های جدید اقدام، به اصلاح سرمایه ثبت شده خود می­‌کنند.

به طور کلی چهار نوع افزایش سرمایه در بازار وجود دارند که در مقاله افزایش سرمایه سهام و علت جذابیت آن به تفصیل درباره هر کدام توضیح داده شده است. اما فقط یک مورد از این چهار مورد هست که شامل حق تقدم سهم می‌شود و آن هم “افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران (حق تقدم)” می‌باشد.

حق تقدم چیست؟

زمانی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، متناسب با درصد آن، تعداد سهام شرکت نیز بیشتر می‌شود، مشابه این حالت که تعداد برگه سهام جدیدی توسط شرکت چاپ می‌شود. این سهام جدید به طور پیش‌فرض مالکی ندارند و باید از طریق عرضه در بازار توسط سرمایه‌گذاران خریداری شوند.

اما این تخصیص سهام مشابه عرضه اولیه که به تمام دارندگان کد بورسی به یک اندازه سهم تعلق بگیرد، بلکه سهامداران فعلی شرکت، یعنی کسانی که قبل از افزایش سرمایه سهامدار بوده‌اند، برای تملک سهام جدید اولویت خواهند داشت. این اولویت به منظور حفظ حقوق و منافع سهامداران فعلی شرکت طراحی شده تا از این طریق درصد مالکیت آن­ها پس از افزایش سرمایه ثابت بماند.

به عنوان مثال فرض کنید که شما دارنده ۱ درصد از کل سهام یک شرکت هستید. پس از افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی ، تعداد کل سهام شرکت دو برابر شده و چاپ سهام جدید باعث می‌شود که مالکیت شما از ۱ به نیم درصد کاهش یابد.

در این حالت برای اینکه درصد مالکیت شما به عنوان سهامدار فعلی شرکت کاهش نیابد، این امتیاز در اختیار شما قرار می‌گیرد که به نسبت درصد افزایش سرمایه، در خرید سهام جدید حق تقدم داشته باشید. بدین شما و سایر سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت خواهید داشت، به این اولویت، حق تقدم گفته می­شود.

به چه طریق می‌توان از حق تقدم استفاده کرد؟

پس از انجام افزایش سرمایه، یک گواهی حق تقدم خرید سهام، در اختیار سهامداران شرکت قرار می­گیرد که در آن تعداد حق تقدم هر شخص به اطلاع او می­رسد. تعداد سهام حق تقدمی که به هر شخص تعلق می‌گیرد، متناسب با تعداد سهام قبلی او و درصد افزایش سرمایه شرکت است.

به طور کلی کسانی که حق تقدم سهام شرکتی را در اختیار دارند، به سه طریق می‌توانند از آن استفاده کنند که در ادامه به هر کدام از این سه روش خواهیم پرداخت:

۱- تبدیل حق تقدم به سهم اصلی

تا بدین مرحله شما صاحب حق تقدم برای خرید سهم جدید شده‌اید، اما برای این که بتوانید درصد مالکیت خود در شرکت را پس از افزایش سرمایه حفظ کنید، باید به همان نسبت نیز برای شرکت آورده نقدی داشته باشید. برای تامین این آورده نقدی، لازم است که شما به ازای هر عدد حق تقدم که مالک آن هستید، مبلغی با عنوان ارزش اسمی سهم (حدود ۱۰۰ تومان) را پرداخت نمایید. به عنوان مثال اگر شما تعداد ۵۰۰ عدد حق تقدم داشته باشید، باید ۵۰ هزار تومان به شرکت بپردازید.

با پرداخت مبلغ اسمی، امکان تبدیل حق تقدم به سهام عادی برای شما فراهم می­شود. پس از طی مراحل لازم و با گذشت حدود ۴ ماه زمان، سهام حق تقدم شما به صورت خودکار به سهام عادی تبدیل خواهد شد.

۲- فروش حق تقدم

ممکن است بعضی از سهامداران علاقه­ای به پرداخت ارزش اسمی و چهار ماه انتظار برای تبدیل حق تقدم به سهم اصلی نداشته باشند. این امکان برای این دسته از افراد فراهم است که سهام حق تقدم خود را به فروش برسانند. گفتنی است که فروش سهام حق تقدم مشابه سهام عادی هست و اگر سفارش خریدی برای آن ثبت شده باشد (که معمولا سهام حق تقدم خریدار دارند)، مانند سهام عادی و از طریق سیستم­های کارگزاری­ به فروش می­رسند.

زمانی که شما سهم حق تقدم خود را می‌فروشید، این امکان به خریدار آن تعلق می‌گیرد که با پرداخت ملبغ اسمی، حق نقدم را به سهم اصلی تبدیل کند. هم‌چنین مرسوم است که افراد زیادی حق تقدم‌ها را به قصد نوسانگیری بخرند و بدون پرداخت مبلغ اسمی، مجددا آن را به فروش برسانند. علت جذابیت حق تقدم برای نوسانگیران این است که دامنه نوسان این گونه سهام، ۱۰ درصد است.

۳- عدم استفاده از حق تقدم 

تا بدین جا دو روش برای برخورد با حق تقدم مطرح شد. حالا سوال این است که ارزش اسمی سهم را پرداخت نکند و در عین حال حق تقدم را به فروش نیز نرساند، سرنوشت سهام او چه خواهد بود؟

در این حالت، شرکت حق تقدم این گونه افراد را از طریق آگهی حراج، به فروش رسانده و پس از کسر کارمزد، نقدینگی باقی مانده را به حساب کارگزاری شخص واریز می‌کند. قیمت فروش سهام حق تقدم معمولا به قیمت سهم اصلی نزدیک است، به همین دلیل فروش آن مشابه فروش سهم اصلی است. اما دارندگان حق تقدم باید به این نکته توجه داشته باشند که ممکن است در مواقعی به علت اختلاف قیمت حق تقدم با سهم اصلی، فروش خودکار آن توسط شرکت به قیمت روز، به صرفه نباشد.

جمع‌­بندی

در این مقاله به طور کامل به معرفی حق تقدم پرداخته شد. توجه داشته باشید که طبق قانون مصوب سازمان بورس، حداقل زمان برای خرید و فروش حق تقدم ۶۰ روز است. در این مدت سهامداران باید به یکی از دو روش پرداخت مبلغ اسمی و تبدیل به سهم یا فروش مستقیم، اقدام به تعیین تکلیف سهام خود بکنند. در غیر این صورت شرکت در پایان مهلت استفاده از حق تقدم سهام، به طور خودکار آن را استفاده نشده در نظر گرفته و به فروش می­رساند. این که شما با سهام حق تقدم خود چه می‌توانید بکنید، به طور خلاصه در جدول زیر نمایش داده شده است.

​